Mat 6 | VulgGlossa | STEP | <Attendite,>etc. Qui hucusque praecepit de misericordia, nunc praecipit de cordis munditia qua Deus videtur. Si enim non simplici intentione sed pro hominum laude, non probantur a Deo opera misericordiae. Laus hominum non debet appeti, sed subsequi, ut exemplo alios invitet. Hactenus de justitia Evangelii, quae est super justitiam Scribarum et Pharisaeorum. Nunc qua munditia cordis eadem justitia debeat impleri: quod in eleemosyna servatur et oratione. Non enim monet hic vel orare vel eleemosynam facere: sed quo animo debemus facere. Agitur enim hic de mundando corde. <Apud Patrem vestrum.>Cujus gloriam filii quaerere debent, et omnia bona ad hoc ut placeant ei, referre.

Matthew 6

etc. Qui hucusque praecepit de misericordia, nunc praecipit de cordis munditia qua Deus videtur. Si enim non simplici intentione sed pro hominum laude, non probantur a Deo opera misericordiae. Laus hominum non debet appeti, sed subsequi, ut exemplo alios invitet. Hactenus de justitia Evangelii, quae est super justitiam Scribarum et Pharisaeorum. Nunc qua munditia cordis eadem justitia debeat impleri: quod in eleemosyna servatur et oratione. Non enim monet hic vel orare vel eleemosynam facere: sed quo animo debemus facere. Agitur enim hic de mundando corde. Cujus gloriam filii quaerere debent, et omnia bona ad hoc ut placeant ei, referre. etc. A toto in partes, ut exponat quae bona non sint pro hominum laude facienda. Forsitan convocandi gratia hoc fecerunt: ut omnes irent quasi ad spectaculum. Ante se tuba canit qui ante alios vult laudari: ut appareat major illis. A Deo cordis inspectore fallaciae supplicium de quibus dicitur: Sinistra, vitia: dextera, virtutes. Quod ergo agit virtus, nesciat elatio, vel vana gloria, seu aliquod vitium: sed lux rectae operationis fuget tenebras peccati. In abscondito eleemosyna fit, quae nullis miscetur tenebris: lux intus est, tenebrae extra. Videre Dei est approbare. Illa autem tantum approbat quae sunt abscondita, quae extra sunt non placent ei neque approbat. Ad superiora conjungitur haec sententia. Supra dixerat: hic subdit: Non prohibet orare, sed in orando hypocritis similes esse. Quasi absconsores precum, et tamen in plateis ut videantur, et per hoc amplior gloria. Allegorice. In angulo orat qui in abscondito se orare simulat: et tamen in platea cum famam captat. Anguli platearum sunt ubi via per transitum viae ducitur, et quadrivium reddit. Non enim nefas est videri, sed appetere videri. In his non solum vera merces prava intentione evacuatur: sed vitium simulationis et irrisionis contra Deum augetur. Hoc simpliciter intellectum, docet vanam gloriam mundi fugiendam. Sed magis videtur praecipi, ut, inclusa pectoris cogitatione labiisque compressis, oret Deum. Cubiculum autem est cordis secretum. Ostium, carnalis sensus per quem haec exteriora improbe se ingerunt, et turbae phantasmatum orantibus obstrepunt. Parum est ergo cubiculum intrare, si importunis cogitationibus ostium patet. Sed resistendum est carnali sensui, ut oratio spiritualis ex intimis cordis dirigatur ad Deum. Sensibus clausis, ne turbae phantasmatum exteriorum occurrant. Vel ostium vocat amorem vel timorem hujus saeculi. Sicut enim omne bonum ex timore et amore est Dei, sic omne malum ex amore et timore saeculi. His clausis, id est ablatis, ora. CHRYSOST. Quid ergo, inquis? in Ecclesia non oportet orare? Et valde quidem, sed cum hac voluntate ut illum unum intuearis, qui habet donandi quod petieris potestatem. Ubique enim Deus, quo aliquid facias intuitu, spectat. Quem intus habes per fidem; unde: Psal. 41.. Sicut hypocritarum est ostendi et placere hominibus, ita gentilium est multiloquium, a quibus et coepit. Hi enim exercendae linguae magis operam dant, quam menti mundandae: ut hoc nugatorii officii genus, etiam ad Deum prece flectendum transferant, putantes quod sicut orator judicem, ita et ipsi Deum flectere queant. CHRYSOST. Si paucis orandum est, cur parabolam proposuit Lucas ad montem semper esse orandum, etc., usque ad Si quidem et Christus et Paulus jussit breves, sed crebras fieri orationes ex paucis intervallis. CASS. Utilius censent (Patres) breves quidem orationes, sed creberrimas, etc., usque ad succincta brevitate vitemus. Putantes quod persuasibilibus verbis Deus mulceatur. Vel si absens est vocetur: et quod nescit, verborum ambagibus doceatur. Non enim apud Deum agendum est verbis, sed rebus, intentione cordis, affectu simplici. Quae cum dicimus, non eum docemus, sed nos tempore orandi recordamur. Cur ergo scienti loquimur? Non ut nostrae faciamus indicium voluntatis, sed ut excitemus piae devotionis obsequium. BEDA. Inter caetera salutaria monita et divina, quibus consulit credentibus, formam orandi proposuit, etc., usque ad et hi sunt veri adoratores, qui Filii per gratiam adorant Patrem in spiritu et veritate. Nulla oratio magis spiritualis est quam illa quae ex ore Filii, qui est Veritas, processit. Cui non timore, sed amore haereditatis servimus. Dum Pater dicitur, de adoptione cogitemus, ut Patri pium affectum rependamus. Dum dicitur fraternitatis admonetur, cum sit communis adoptio omnibus. Nemo dicat meus, quod proprie filio convenit, cui pater est per naturam. Unde alibi. Joan. 7., specialiter per naturam: et vestrum, conjunctum per gratiam. quod commune omnibus, nemo dicat meus: quod solum Christo convenit, qui filius est per naturam; aliis conceditur communis gratia adoptionis. RAB. Monetur nobilis et dives non superbire, etc., usque ad Quid negabit filiis, qui jam dedit quod pater est? AUG. Nusquam invenitur praeceptum populo Israel, ut diceret: aut oraret, etc., usque ad si ab ejus mandatis non aberrarent. Sicut est illud: Isa. 1., etc Spiritualibus, ut ad spiritualitatem in qua habitat, festinare discamus, et coelestia ab eo quaeramus. Videnda est harum distinctio septem petitionum. Nam cum vita nostra temporaliter agitur speraturque aeterna, priora sunt, etc., usque ad liberatio enim facit liberos, id est, filios, ut dicamus spiritu adoptionis, Abba Pater. significat in omnibus his petitionibus indubitanter a Domino tribui quod petitur, si ultimae conditionis pactum servare non negligimus. Unde subdit: etc. etc. Hic spiritum sapientiae oramus, ne a sanctificatione nominis primus in aliquo discrepemus: sed patris nomen in filiis moribus et vita ostendatur. Nomen patris in nobis est, qui filii dicimur: quod petimus sanctificari. Non ut ipse sanctior sit, sed ut in nobis operetur augmentum suae sanctificationis: nam sanctificatio filiorum nomini ejus attribuitur. Ita dicitur sanctificari sicut clarificari, et magnificari in nobis: id est, ita sicut est sanctum, habeatur hominibus: et ita innotescat illis Deus, ut non putent aliquid sanctius. Hic spiritus intelligentiae petitur, quo mundatur cor ut Deus videatur. Duritia et potestas diaboli excluditur, et in futuro perfectius, cum evacuaverit omnem principatum et potestatem, et tradetur regnum Deo Patri. Congrue sequitur, ut post adoptionem filiorum regnum petamus quod filiis debetur. Regnum Dei semper est: sed veniat, id est, manifestetur hominibus a quibus ut lux caecis non videtur, quod nullus ignorare poterit, cum Filius judicare venerit. In quo regnabunt et sancti, ut dicitur, Matth. 25., etc. Spiritu intelligentiae regnum futurum ingredientibus declaratur, et munditia cordis attribuitur, per quam Deus ibidem regnans sicut est videbitur, ubi spiritus sapientiae complebitur septima sanctificatio nominis ejus. In perfectione senarii adventus regni poscitur, ut curramus omnes in virum perfectum: deinde in eo quiescentibus sanctificetur ipse in nobis dum nos in illo sanctificamur. Ejus requiem jure poscimus in nobis sanctificari, ut perenniter in eo sanctificati requiescamus, in qua sanctificatione pax beatitudinis firmatur et plena sapientia donatur. Hic petitur spiritus consilii, per quem voluntas Dei inquiritur, ut a nobis impleatur. Voluntas Dei in terris sicut in coelo spiritu consilii regitur. Nobis etiam opus est spiritu consilii: ut voluntas Dei dirigatur in nobis, ut misericordes in re esse possimus. Voluntas Dei semper fit: sed oramus ut libertas nostri arbitrii societur per gratiam suae voluntati, quae est sanctificatio nostra et vita aeterna. Voluntas Dei est praeceptorum ejus custodia. Sicut in angelis, ita in hominibus. Vel sicut justis, ita in peccatoribus conversis. Vel sicut in Christo, ita in Ecclesia. Vel sicut mente servio legi Dei, ita et in carne. Secundum spiritum coelum, secundum carnem terra sumus. Oramus ergo ut sicut in coelo, id est in spiritu, ita in terra fiat voluntas: ut caro et spiritus sit homo spiritualis de quo dicitur: Nec tantum oratur ut bona velimus, sed fiat voluntas in nobis, ut vivamus tibi, non nobis. Haec tria perfectius habentur in futuro, sed hic interim ex parte oramus, ut postea perfectius habeantur. Quatuor sequentia praesentis vitae sunt praesidia. Esuries justitiae ut ad saturitatem pertingat, fulcitur spiritu fortitudinis. Ideo oramus: Panem nostrum quotidianum da nobis: sine quo fame moreremur. Panis, corpus Christi est, vel verbum Dei, vel ipse Deus, quo quotidie egemus, vel qui est super omnes substantias. Joan. 6., cujus naturae sublimitas super omnes substantias est. Quia Christus noster est factus, et Deus Pater cum Christo omnia nobis donavit. Ideo oramus ut quod nostrum est per donum, quotidie detur per effectum. Vel quotidianum. Quia Eccl. 44.. Hic quotidianus, in patria aeternus. Hic panis assidue per fidem et charitatem interius reficere debet: quia sine eo nemo vivere potest. Vel panis dicuntur spiritualia praecepta, quae semper sunt exercenda vel conservanda. etc. Post cibum petit veniam peccatorum, ut qui a Deo pascitur, in Deo vivat, et ad vitam aeternam perveniat. Cum dicimus: spiritum scientiae rogamus, quo delicta intelligimus, quae sine spiritu scientiae non intelliguntur. Scientia quippe ad usum temporalium pertinet, quae virtus est, in vitandis malis et petendis bonis, ut nostra et aliorum contagia ploremus, bona cupiamus. Ecce qua cautione constringimur, in qua etiam nos adinvicem ad misericordiam inflectit, et peccantibus in se veniam promittit, et nobis et per nos aliis veniam promittit. Culpae veniam non debemus negare; unde: Pecuniam alicui repetere conceditur, sed debita peccatorum petenti veniam nunquam juste negamus. Sed spiritu scientiae illustra, ut sciamus quibus malis involvimur, et ut lacrymae prosint rogamus: etc. Non quod ipse inducat, sed quia deserit et ire permittit. Non vero precatur non tentari, sed nec ad modicum vinci. Tentatio enim est necessaria ad coronam. etc., deserens in tentatione sinas vinci: etsi sinas tentari, sine qua nullus probatus est. Haec una petitio, tantum continet quantum omnes superiores. Ut spiritu timoris Dei omnia noxia intus et exterius pellantur: et sub paupertate beate vivamus. In illam quae nondum est ne sinas induci, et ab ea in qua sumus ducti, libera: quo facto nihil est metuendum, nihil restat orandum. omni, visibili et invisibili. Haec liberatio quotidie necessaria est, dum sine malo animae et corporis non vivitur, sed in fine complebitur, quando immortales et impassibiles erimus. De imis ad summa gradatim sic ascenditur. A malo per spiritum timoris liberamur: inde liberati pauperes spiritu et rebus esse cupimus, dum dicimus, Ne nos inducas in tentationem. Spiritum pietatis rogamus, ut homo interior mansuescat et mitis fiat, ne tentatione moveatur. Formam imposuit qualiter velimus judicari. Unde indulgentibus coram Deo fiducia respondet impetrandi: exigentes vero, poena remordet ultionis vel damnationis. Nulla excusatio relinquitur, quia unusquisque secundum hanc sententiam in futuro judicabitur. Ex hoc patet, quod unusquisque in sua infidelitate condemnatur. Postquam docuit quomodo orandum sit, docet de jejunio quod iterum pertinet ad munditiam cordis, ne non sit simplex ad Deum, dum ad exteriora rapitur. Non prohibet virtutem, sed fictam virtutis speciem. Bonum est jejunio pro peccatis tristes esse ad poenitentiam, et humiliare animam nostram; unde: Psal. 50.. Sed tristitiam quae pro laude est, prohibet. Unde non ait simpliciter: Nolite jejunare, sed addit: sicut hypocritae, tristes. Id est, extra terminos humanae conditionis obducunt. Sicut de nitore vestium jactantia est: sic de nimio squalore et macie. Demoliri est quasi dissipare: et venustatem vultus quasi ad nihilum redigere. Luctuosis sordibus in quibus etiam jactantia est: et magis sub specie religionis decipiunt. Nota non debere oves pelles suas deponere, sed vestiri, si aliquando lupi eis se contegunt. Spirituali laetitia mentem refice diebus abstinentiae: ut dilectionis odor fragret in operibus misericordiae. Conscientiam lava lacrymis: ut sit munda coram Deo. Non enim sufficit opus misericordiae sine munda conscientia: nec hoc sine illo. Palaestinis mos erat in festis caput ungere: ergo caput unge, id est, festivum et hilarem te exhibe: et mentem spirituali oleo refice: et de jejunio non quaeras laudem exterius. Sed quia sic a saeculo averteris, coram Deo gaudeas: et sic faciem, id est cor, mundabis a sordibus: quibus remotis, Deum videre licebit. Ecce nondum omnia in Novo Testamento ad litteram. Ridiculi enim essent in jejunio oleo delibuti: sed de spiritu amoris ejus, cujus passionibus debemus participare nos macerandum, mens debet inungi et non oleo adulationis: aliter vana sunt jejunia. Christus factus est unguentum nobis: quod effusum per passionem mortis Ecclesiam suam suo odore implevit. Ideo non alterius causa jejunare debemus: sed ejus perfusi spiritu per abstinentiam macerantes carnem ejus passioni participemus. Illo ergo ungamur: ut opera misericordiae cumulentur: et charitas interius diffundatur: quia sine illo calix nostri jejunii non inebriatur affectu pietatis. Deo jejunat qui pro amore ejus se macerat et quod sibi subtrahit alteri largitur. Pater per fidem intus est: et remunerat in abscondito facta. Ibi ergo jejunandum quo ipse videat. Et necesse est ut jejunans sic jejunet, ut ei placeat quem in pectore portat. Ad munditiam cordis terrena erogari praecipit. Quasi: Cum jejunatis aut aliquid boni operis agitis: ibi recondite ubi corruptio non possit accedere. Id est, omnem spem in coelestibus ponite: fide gradientes, charitatem amplectantes. id est, in spirituali firmamento: quod non transit: Si ergo cor est in coelo, mundum est, quia munda sunt coelestia. Si autem in terra volutatur, quomodo mundum est? id est, si quid agit ut terrena consequatur, quomodo mundum est? Si etenim illa in genere suo munda tamen sordescit res dignior dum inferiori miscetur: ut aurum argento, argentum plumbo. Si in terra, cor est deorsum; si in coelestibus, cor est in Christo fixum. Prosequitur munditiam cordis. Sicut oculus membra ad operandum dirigit, sic intentio et lux fidei omnes virtutes. Lucerna est lumen in testa, sic charitas in fide. Cum fides cessabit, sola charitas lux erit. De exteriori, docet officium interioris hominis, intentione mentis et luce fidei omnes virtutes illustrantur, ut reddant lucidum corpus. Item ad munditiam cordis per se hoc capitulum est, vel gratia priorum operum quae palam apparent. etc. Si pura intentione, quae potes bona agis, opera sunt lucis, etiamsi non ita hominibus videatur. Si perversa intentio est, pravum est quidquid agitur, etsi videatur rectum. Oculus unus et simplex est, scilicet charitas, quae modo lucet in fide sicut in testa. Si intentio non est ex fide, totus homo interior tenebrosus est. Quia quod non est ex fide, peccatum est. Quandoquidem intentio sequens opus informat. Ergo si bona quae agis, quia mala intentione fiunt, tenebrae sunt, quid ea quae per se mala sunt, et mala intentione fiunt? Intentio qua facimus quodcunque, quae in nobis est nota, lumen dicitur; exitus vero rei incertus est, ut cum quid alicui do vel ago nescio utrum cedat ei bono an malo: et ideo tenebras vocat. Dicit ergo: Si intentio qua facis (quae tibi nota est) appetitu temporalium sordidatur: quanto magis ipsum factum cujus dubius est exitus? quia etsi bene cedat alii, quod non bona intentione facis, nihil tibi proderit: quia quomodo feceris tibi imputatur, non quomodo illi evenerit. etc. Quasi: non poteritis ad oculum hominum bona agere, et ex his Deo placere. Non simul in coelo et in terra thesaurizare, nec et vitiis et virtutibus deservire. Quidquid facis, vel ex amore Dei, vel servitute diaboli. Cum regnum Dei et diaboli dissideant inter se, in utroque nemo potest simul militare: unde qui baptizantur, diabolo abrenuntiant et operibus ejus. Nihil est medium. Quidquid enim facis, aut ex amore Dei, vel ex servitute diaboli. AUG. Diabolus enim semper est odio habendus: Deus vero, etc., usque ad sed contemnunt, victi concupiscentia sua et persuasione diabolica. ID. Non quidem diligit: nemo enim diabolum diligit, sed sua cupiditate implicatus, etc., usque ad etsi non amet illum cujus ancillam diligit. Non quidem odio habebit: nullius enim conscientia Deum potest odisse, quod retractavit idem Augustinus, dicens: Non video fuisse dicendum. Multi enim sunt de quibus scriptum est: Psal. 3., etc. Mammona, Syra lingua, divitiae, quibus servire Deum negare est. Non dicit habere: quod fieri licet ut bene dispenset, sed servire, quod est avari. Dicitur hoc nomen esse daemonis qui praeest divitiis, non quod in ejus ditione sunt: sed quod his utitur ad decipiendum, irretiendo laqueis divitiarum. etc. Ne sitis solliciti, quod est servire divitiis. Contemptum saeculi et fiduciam futurorum toto sermone praecepit, dum et mala sustinere et non ulcisci, et inimicos diligere jussit, et humanam gloriam fugere. Nunc vult confirmare per fidem in spe aeternorum, quia plures sunt quos amor praesentium et desperatio futurorum torpentes facit. In sudore vultus paratur panis, sed labor est exercendus, sollicitudo tollenda est, quae mentem perturbat: dum timet ne aut possessa dispereant aut eleborata non contingant. Id est animalitati cui haec necessaria sunt. Totam spem Deo committite, quia nihil, nisi quod decrevit ille, potestis acquirere vel retinere. Anima hic ponitur pro vita, quae cibo sustentatur, ut ibi: Joan. 12.. Animalitas cibo alitur: et ponitur hic pro vita: vivit cum pecoribus. Quam qui perdit propter Christum, inveniet eam spiritualem in vitam aeternam. etc. Non vita propter escam, nec corpus propter vestimentum, sed econtra. Ideo non sit sollicitus animus, ut percipiat quod propter se creatum est. Quasi dicat: Qui dedit majora, id est vitam et corpus, dabit et minora, id est victum et vestes. In his promissis veritatis nemo dubitet: Sit homo quod esse debet, mox adduntur ei omnia propter quem sunt facta. Hoc ad escam. Sancti merito comparantur avibus, quia coelum petunt, et quidam ita remoti sunt a mundo, ut jam in terris nil agant, sed sola contemplatione jam in coelo degunt. De quibus dicitur: Isa. 60., etc. Haec exempla non prohibent providentiam ne laboret, sed sollicitudinem, ut tota fiducia vestra sit in Deo, cum et aves sine cura vivant. Exaggerat fiduciam filiorum et confirmat: quia si bonitas Patris etiam ad illa se extendit, quanto magis ad filios adoptionis? etc. Illi autem curam regendi corporis relinquite, qui illud ad hanc mensuram fecit pervenire. Non quod laborare et providere hoc non deceat, sed omnis sollicitudo abjicienda est, et spes in Deo habenda est. Exhortationem de indumento satis congruo confirmat exemplo. etc. Quae purpura regum, quae pictura textricum potest floribus comparari? Ipse color dicitur operimentum florum, sicut dicimus: operuit istum rubor. Si ista quae ad usum sunt temporis tantum, et cito decidua igne cremabuntur, Deus tam venuste adornat. Cras pro futuro ponitur in Scripturis, dicente Jacob: Gen. 30.. Alii libri habent: in ignem vel in acervum qui habet speciem clibani. scilicet vestiet; et ideo omnis fiducia in eo habenda; quod si nec de his fidentes sumus, quomodo invisibilia speramus? Permodica fides est, quae nec de minimis certa est. Ideo et de aeternis ingerit fiduciam, et condemnat infidelitatem. Quicunque in aliqua promissione dubitat, modicus est fidei, et quanto plus dubitat, tanto minus invenit ea pro quibus sollicitus fuit. etc. Plenius inculcat et revolvit, quod a principio sermonis docuit, ut absque sollicitudine vivamus. etc. Hic videntur argui hi qui, spreto victu vel vestitu communi, lautiora sibi vel austeriora prae his cum quibus vivunt, alimenta quaerunt vel indumenta. Sollicitudo suffocat verbum Dei, ne fructum referat, et facit similem gentili, id est infidelem. Quid ergo amplius habet a gentili: cujus infidelitas animum sollicitat, et curis vitae hujus fatigat? Quibus de futuris cura non est, sed filiorum est quaerere regnum. Provisa sunt haec a Deo, qui novit nobis haec in via sua esse necessaria. Sic filios de bonitate et providentia patris securos reddit, absque cura scilicet. Hic aperte ostendit ista non esse petenda tanquam bona nostra, etsi necessaria. Regnum autem Dei petendum est, et in eo finis noster est ponendus, propter quem omnia faciamus: verbi gratia: Manducemus ut evangelizemus, non evangelizamus ut manducemus. Cum dicit primum, significat hoc posterius, non tempore, sed dignitate. Illud enim petendum est, hoc propter illud necessarium: ergo primum quaerite regnum Dei, id est, praeponite omnibus rebus caeteris. Quia omnia sunt filiorum: et ideo haec omnia adjicientur, etiam non quaerentibus, quibus si subtrahuntur, ad probationem est; si dantur, ad gratiarum actionem; quia omnia cooperantur in bonum. Timore, moerore, et anxietate curarum, quae mentem perturbant. AUG. In futurum, de praesentibus concedit: unde Apostolus: I Thes. 2.. De futuris quae divina procurat ordinatio, non convenit, etc., usque ad quia ille qui hoc praecepit cui ministrabant angeli, propter hoc exemplum dandum loculos habuit: unde necessaria usibus praeberet, quorum custos erat Judas. Non quem fecit Dominus, sed cui maledixit Job et Jeremias, scilicet quem diabolus invenit. Et quia cura praesenti mentes obruitur, non debet germinari malitia Dei.